Zapomniane Sąsiadki – (her)storie zapisane na macewach
Wystawa online Zapomniane Sąsiadki rzuca światło na niewidzialną dotąd historię Żydówek Górnego Śląska u progu modernizacji na przełomie XIX i XX w. Odzyskujemy z zapomnienia sylwetki kobiet, których aktywność, pomimo jej realnego wpływu na życie regionu – zwłaszcza Gliwic – została przez dziesięciolecia zepchnięta na margines narracji historycznej.
Biogramy odczytaliśmy z potłuczonych macew znajdujących się na starym gliwickim cmentarzu żydowskim z początku XIX w. i wydobyliśmy z ksiąg adresowych i ogłoszeń z dostępnych archiwów. Materiały te stanowią przekonujący dowód na obecność Żydówek w przestrzeni publicznej, gospodarczej i społecznej zwłaszcza Gliwic (dawnego Gleiwitz).
Żydówki z jednej strony były wykluczone z pełnej równości obywatelskiej i praw wyborczych na mocy pruskich regulacji oraz ogólnoeuropejskiego porządku ustanowionego przez kongres wiedeński. Z drugiej – nawet w obrębie postępowej haskali (żydowskiego oświecenia), zdominowanej przez mężczyzn (maskili), ich edukacja i pełne włączenie w dyskusję były albo opóźnione, albo kwestionowane jako zagrożenie dla tradycyjnej tożsamości.
Bazujemy na historii lokalnej i przywołujemy konkretne postacie, takie jak Johanna Stein – rzadki przykład kobiety kierującej tartakiem parowym; Paula Kleczewska – jej historia należy do nielicznych udokumentowanych w Gliwicach sytuacji, w których kobietę określano mianem pani właścicielki fabryki (Frau Fabrikbesitzerin), czy Elisabeth Dachns z d. Troplowitz – gdy miała zaledwie 19 lat, dokonała bohaterskiego czynu: uratowała z Kłodnicy dwójkę dorosłych ludzi oraz dziecko. Wszystkie te postaci łączy miasto, kultura, religia i dobro wspólne.
Pozostawiamy Państwu cyfrowy ślad i kawałek lokalnej historii, by dopowiedzieć drugą połowę tożsamości Gliwic. Czy udało nam się domknąć opowieść o społeczeństwie żydowskim w tym regionie, czy raczej dopiero ją otworzyć? Zadecydujcie Państwo sami.
Zapraszamy do odkrywania i pogłębiania wiedzy o dawnych mieszkańcach i mieszkankach Gliwic.