Uśpiona pamięć – od Baildona do Troplowitza
To była niezwykła podróż w czasie, która pozwoliła nam odsłonić ukryte (uśpione) historie Gliwic. Podczas projektu „Uśpiona pamięć – od Baildona* do Troplowitza**” młodzi ludzie z Zespołu Szkół Budowlano-Ceramicznych mieli okazję wraz z towarzyszącymi im edukatorami, odkryć historię lokalną dwóch wyjątkowych cmentarzy: żydowskiego i hutniczego. Odwiedzając te miejsca, które są cichymi świadkami burzliwych dziejów Gliwic, młodzi adepci renowacji odkrywali ślady różnych kultur i religii, które współistniały na Śląsku.
Praca nad projektem, trwająca od maja do października 2024 r., polegała nie tylko na zdobywaniu wiedzy historycznej, ale przede wszystkim na rozwoju umiejętności zawodowych takich jak: fotografia, stereofotogrametria, rzeźba, archiwistyka społeczna, opracowywanie materiałów do wystawy. Nie mniej ważna była również skuteczna współpraca w zespole. Praca w zawodzie technika/techniczki renowacji elementów architektury wymaga wspólnych wysiłków, współpracy, współdziałania. Połączyliśmy kilka dyscyplin i uniwersalne wartości, a dzięki temu młodzi ludzie poczuli się częścią czegoś większego. Zrozumieli, że historia to nie tylko suche fakty, ale przede wszystkim opowieści o ludziach, ich marzeniach i pasjach.
Projekt ten pokazuje, że każdy z nas może przyczynić się do ochrony dziedzictwa kulturowego swojego miasta. Posłużyliśmy się zasadą „pars pro toto” – analizując, oczyszczając i konserwując niewielkie fragmenty nagrobków znajdujących się na cmentarzach, staraliśmy się zrozumieć całość. Przyglądając się kamieniom nagrobnym, eksplorując historię lokalną, archiwizując, zachowujemy historię i chronimy ją przed zapomnieniem, współtworzymy coś większego dla wspólnego dobra. Efektem tych doświadczeń i działań jest wartościowa dokumentacja projektowa i historyczna oraz wystawa online na temat cmentarza żydowskiego. W ten sposób ułatwiliśmy młodym ludziom wejście w trudną i zawiłą historię naszego regionu. Uczestnicząc w projekcie młodzież nie tylko zdobyła wiedzę, ale także miała okazję przez moment poczuć odpowiedzialność za swoją społeczność i dostrzec sens w swoim przyszłym zawodzie.
Projekt był współfinansowany przez Konsulat Generalny Niemiec we Wrocławiu i zrealizowaliśmy go we współpracy z Zespołem Szkół Budowlano-Ceramicznym w Gliwicach, Gminą Wyznaniową Żydowską w Katowicach, inicjatywą „Stary cmentarz żydowski” oraz Centrum Archiwistyki Społecznej w Warszawie.
Wydarzenie odbywało się w ramach programu „Spójnik”, który był częścią starań Katowic i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. Zrealizowano je z udziałem środków finansowych z budżetu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
* Baildon – przemysłowiec, inżynier, uważany jest za ojca współczesnego hutnictwa żelaza. Pochodził ze Szkocji, ale całe swoje życie zawodowe związał z Górnym Śląskiem. Jego nagrobek znajduje się na cmentarzu hutniczym (1808 r.) przy ul. Robotniczej w Gliwicach.
** Troplowitz – Oscar Troplowitz, twórca kremu Nivea oraz firmy Beiersdorf. Urodzony w Gliwicach. W wieku siedmiu lat wraz z rodzicami przeprowadził się do Wrocławia, by następnie działać także w Berlinie, Poznaniu i Hamburgu. Na starym cmentarzu (1814 r.) przy ul. Na Piasku w Gliwicach pochowani są jego dziadkowie: Salomon i Friedricke Troplowitz.
Uczestnicy i uczestniczki: Patrycja Ruszkiewicz, Vitaliia Hnativ, Julia Johan, Gleb Bublis, Diana Korniichuk, Martyna Drobczyk, Emilia Dolatowska, Alina Lukshenko, Sabina Tkacz, Kinga Ficoń, Julia Goryczka, Oliwia Zazulak, Bruno Galant, Marta Żelichowska, Tomasz Wojewódka, Buriak Vladislava, Emilia Ksiel, Martyna Nowak, Elvira Zakharchenko, Daniel Kostyra, Wiktoria Fijołek, Laura Wienczek
Prowadzący warsztaty: Szymon Malinowski, Seweryn Botor, Wojciech Zieliński
Fotografka: Anna Gołębiowska
Asystentura: Irena Machura
Koordynacja: Katarzyna Opielka