Kalendarium

Bytom jest jednym z najstarszych miast Górnego Śląska. Jego początki sięgają przełomu XI i XII w., kiedy to na wzgórzu świętej Małgorzaty powstała osada, gród i siedziba kasztelana. Na przełomie XIX i XX stulecia Bytom stał się głównym ośrodkiem życia gospodarczego i kulturalnego na Górnym Śląsku. Motorem rozwoju miasta był przemysł ciężki, a przede wszystkim górnictwo węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. W roku 1800 w Bytomiu i na jego przedmieściach znajdowało się 341 zamieszkałych i 26 opuszczonych domostw. Liczba mieszkańców wynosiła 1717, w tym 31 sukienników i 24 tkaczy.

ok. 1123–1125

Pierwsza wzmianka o Bytomiu w przywileju klasztoru tynieckiego: W Bytomiu targowe, dwie karczmy.

1136

Druga wzmianka o Bytomiu i pierwsza wzmianka o górnictwie na terenach obecnej Polski w bulli papieża Innocentego II (tzw. Bulli gnieźnieńskiej): Następnie wieś koło Bytomia, którą nazywają Zversov, z wieśniakami, kopaczami srebra, z dwiema karczmami należy wyłącznie do sądownictwa arcybiskupa.

ok. 1160–1172

Inskrypcja na dawnym tympanonie klasztoru benedyktynów na Ołbinie (tzw. Tympanonie Jaksy), na którym postać księcia „bOLEZLA” (Bolesław Kędzierzawy) trzyma model kościoła „IN bITOM”.

1179

Bytom i Oświęcim we władaniu Mieszka (Plątonogiego) jako część księstwa Opolskiego: Mieszkowi zaś księciu opolskiemu i wspomnianemu jego księstwu, kiedy trzymał mu do chrztu świętego syna, któremu nadał imię Kazimierz, przydzielił chętnie Bytom i Oświęcim z ich przynależnościami i przyległościami.

1203

Pierwsza wzmianka o kościele św. Małgorzaty w Bytomiu.

1253

Akt lokacji na prawie niemieckim wydany przez Władysława Opolskiego:

W imię naszego Pana Jezusa Chrystusa amen.
Zanika wraz z upływem czasu co się wydarzyło, chyba że uzyska poparcie świadków lub pisemnego zapisu. Niech więc będzie wiadome wszystkim obecnym i przyszłym, oglądającym tą zapisaną stronę, że my Władysław, z łaski Bożej księżę Opolski, za rozważną radą naszych szlachciców, daliśmy Henrykowi, mężowi dobrej sławy i szlachetnego postępowania, nasze miasto Bytom na prawie niemieckim lokować; jemu i jego prawnym potomnym daliśmy sto czterdzieści łanów miary flamandzkiej i folwark przylegający do tegoż miasta, które potocznie nazywają Lagewnicz.
Aby wspomniany Henryk otrzyma dla siebie i swoich potomnych co szósty łan wolny od podatków, dziesięciny i od wszelkich naszych praw Dla własnego dobra wykorzysta młyny, targowiska i wszelkie interesy miejskie. On otrzyma dla siebie co trzeci grosz z wszystkich wyroków, a dla nas zachowa dwa pozostałe. Nie wyznaczymy wbrew niemu żadnego sędziego, ale jemu powierzamy sądy. Ci jednak, którym wspomniany Henryk wydzierżawi we wspomnianym miejscu, będą się cieszyć sześcioma latami wolności od podatku i dziesięciny, i wszystkich naszych praw, ale zapłacą trzy dziesiąte od zboża, pszenicy, żyta i owsa.
Kiedy wolność ta się skończy, mieszkańcy będą płacić corocznie wiardunek srebra. Aby jednak nasza darowizna pozostała trwała, postanowiliśmy opatrzeć tę stronę naszą pieczęcią. Dano w Bytomiu w roku Pańskim 1253 w obecności sędziego Lascario, Deccona z synami, Ropprachta z synem, Jarosława, Dobesa z bratem Wacławem, i pana Gotharda notariusza, obywateli Wuczina i Piscona i wiele innych.

1289

Książę bytomski Kazimierz składa hołd lenny królowi Czech Wacławowi: Wielmożnemu i oświeconemu panu Wacławowi najjaśniejszemu królowi Czech i margrabiemu Moraw, Kazimierz z łaski Boga książę opolski i pan bytomski z ochoczym złożeniem wierności i nieustannej posługi.

1369

Podział zamku, miasta i całej ziemi bytomskiej między Konradem II oleśnickim i Przemysławem I cieszyńskim.

1536/1537

Otto Henryk Wittelsbach podróżuje z Neuburg an der Donau przez Pragę do Krakowa i z powrotem przez Berlin, przejeżdżając przy tym dwukrotnie przez Bytom. Towarzyszy mu anonimowy artysta, który wykonuje wówczas najstarszy znany widok Bytomia.

1588

Kardynał Ippolito Aldobrandini (późniejszy papież Klemens VIII) jako legat i mediator papieski mieszka w Bytomiu, zostawiając jego krótki opis:
Bytom w Szlązku nad granicą Polski, jest to drewniane miasteczko, mające tylko ratusz murowany, w którym stanął kardynał, ale ciasne miał mieszkanie, bo nie więcej tylko salkę dla siebie służącą razem za przedpokój, i jeden pokoik, a co gorsza bez drzwi, okien, pieców, co wszystko kazał dorobić własnym kosztem, wraz z kaplicą do odprawiania mszy w domu, i kuchnią z tarcic na podwórzu: miasteczko wprzód nieznane, dopiero dla odbytych w niem układów zwanych przez Niemców tranzakcyą Bytomską, wsławione, i wydanemi pieniędzmi tak przez legata, jak też przez komisarzów i inne osoby które się tu zjechały, w sumie 400 000 talarów wzbogacone.

1749

Pruski major Christian Friedrich von Wrede sporządza najstarszy zachowany plan Bytomia oraz rejonu bytomskiego wraz z informacją o liczbie mieszkańców i koni.

1761–1762

Bytom przejściowo wraca pod władzę Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

1807

Wojska francuskie okupują miasto.

1827

Rozebrano grożącą zawaleniem starą Bramę Krakowską. Ok. 20 lat wcześniej ten sam los spotkał dwie pozostałe bramy miejskie.

1828

Schmuda wykonuje najstarszy zachowany rysunek Rynku, tj. jego południowej pierzei.

1845

Linia Kolei Górnośląskiej (z Wrocławia) dociera do Górnego Śląska, m.in. do sąsiedniej Królewskiej Huty (Chorzowa). Rada miejska Bytomia sprzeciwiła się wtedy budowie kolei przez miasto, argumentując, że byłaby to konkurencja dla miejscowych przewoźników.

1851–1857

Przebudowa i rozbudowa kościoła pw. Najświętszej Marii Panny.

1858–1862

Budowa sądu powiatowego i więzienia.

1859

Linię kolejową doprowadzono do Karbia (wtedy jeszcze nie był on częścią Bytomia).

1862

Pierwsze gazowe latarnie na ulicach Bytomia.
Powstaje nowa strzelnica Bractwa Strzeleckiego na Gurecku (ówcześnie na Rozbarku, obecnie na tym terenie znajduje się Bytomskie Centrum Kultury).

1868

Uruchomienie zakładu wodociągów (przy obecnej ul. Wrocławskiej, obiekt już nie istnieje).

1867–1869

Budowa Miejskiego Katolickiego Gimnazjum (Städtisches Katholisches Gymnasium, obecnie mieści się tam Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Fryderyka Chopina).

1868–1869

Budowa nowej synagogi przy obecnym pl. Grunwaldzkim (spalona w 1938 r.).

1869

Do miasta dociera linia Kolei Prawego Brzegu Odry (Rechte Oder-Ufer-Eisenbahn). Dworzec tej kolei znajdował się przy obecnej ul. Powstańców Warszawskich, linię zamknięto w 1931 r. i wkrótce potem całkowicie rozebrano.

1870

Powstał Park Miejski.

1872

Do miasta dociera linia Kolei Górnośląskiej. W 1873 r. wybudowano przy niej budynek dworca, w latach 1894–1897 obok powstał drugi budynek dworca, a w 1929 r. w jego miejscu zbudowano trzeci, istniejący do dziś dworzec.

1873

Na środku Rynku ustawiono pomnik ku czci poległych mieszkańców powiatu bytomskiego.
Na Kleinfeldzie powstają pierwsze wille.

1877

Rozbudowano Dom Strzelecki na Gurecku, a z jego wieży wykonano drugą najstarszą (zachowaną) panoramę miasta.

1877–1880

Zbudowano nowy ratusz (spalony w 1945 r. i rozebrany).

1886

Powstaje nowy (nawiązujący jednak do dawnej pieczęci) herb miasta, dzielony w słup: po prawej stronie górnik, a po lewej połowa orła złotego na błękitnym polu.

1886

Powstaje budynek Cesarskiego Urzędu Pocztowego (przy obecnym pl. Kościuszki 9, zburzony w 1909 r.).

1886

Ukończenie nowego kościoła pw. Świętej Trójcy.

1889

Powstaje nowy szpital Spółki Brackiej (obecnie Szpital Miejski nr 2), a wraz z tą inwestycją szybko rozbudowuje się cały Kleinfeld.

1894

Uruchomiono tramwaj parowy.

1895

Rozbudowa (do obecnej formy) gmachu sądu powiatowego.

1897–1898

Budowa siedziby landratury bytomskiej (przy obecnej ul. Korfantego, wówczas był to teren gminy Rozbark).

1898

Uruchomiono pierwszy tramwaj elektryczny.

1899

Przyłączono miasto do sieci elektrycznej (z elektrowni w Zaborzu, należącej do spółki AEG).

1901

Ukończono budowę Teatru Miejskiego i Domu Koncertowego (obecnie to Opera Śląska i Sala Koncertowa).

1901–1902

Budowa Katolickiej Szkoły Realnej (Städtische Katholische Realschule, obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego).

1902

Powstają pierwsze kamienice przy Friedrichstrasse (obecnie ul. Mickiewicza) i następuje rozbudowa Paniowerfeldu.

1902–1906

Wykonanie kanalizacji zabudowy miejskiej oraz budowa oczyszczalni ścieków i spalarni śmieci (przy obecnej ul. Zabrzańskiej 1).

1903

Zapada decyzja o przesunięciu południowej pierzei Rynku, żeby poszerzyć zwężone wjazdy z ul. Gliwickiej i Krakowskiej. W miejscu jednopiętrowych domów w latach 1903–1911 wybudowano wyjątkowy zespół secesyjnych kamienic (nr 19–26).

1905

Powstają pierwsze kamienice przy pl. Na Północ od Koszar (obecnie pl. Akademicki).

1906–1909

Budowa nowego budynku poczty przy ul. Piekarskiej 6–8.

1909

Powstają pierwsze kamienice przy obecnym pl. Słowiańskim.

1910

Założenie Bytomskiego Towarzystwa Historyczno-Muzealnego (Beuthener Geschichts- und Museumsvereins, jego pierwotna siedziba znajdowała się przy obecnej ul. Szymanowskiego).

1915

Budowa sądu okręgowego (obecnie Urząd Miejski przy ul. Parkowej).

1920–1921

Wojska francuskie i brytyjskie okupują miasto podczas plebiscytu i powstań śląskich. W Bytomiu swoją siedzibę ma Polski Komisariat Plebiscytowy.

1925

Budowa Urzędu Miejskiego przy ul. Katowickiej 18.

1927

Do miasta przyłączono Rozbark.

1928

Do miasta przyłączono tereny leśne Stolarzowic i Miechowic oraz niewielkie fragmenty Szombierek.

1929

Budowa stadionu Hindenburg-Kampfbahn (obecny Stadion im. Edwarda Szymkowiaka).
Budowa Szkoły Budowlanej (dzisiejszego Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektronicznych).

1931

Konsekracja kościoła św. Barbary (zbudowanego w latach 1928–1930).

1932

Otwarcie Górnośląskiego Muzeum Krajowego (Oberschlesisches Landesmuseum, obecnie w budynku mieści się Muzeum Górnośląskie).

1934

Oddanie do użytku zakładu kąpielowego.

1945

Zajęcie miasta przez Armię Czerwoną i przekazanie go administracji polskiej.